Cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc – Cách xử lý

Đông trùng hạ thảo là dược liệu quý nhưng lại cực kỳ nhạy cảm với độ ẩm, nhiệt độ và điều kiện bảo quản. Nếu không kịp thời phát hiện dấu hiệu hư hỏng, người sử dụng có thể vô tình đưa vi nấm, độc tố hoặc tạp khuẩn vào cơ thể. Vì vậy, việc hiểu rõ cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc là bước cần thiết để bảo vệ sức khỏe, đồng thời tránh lãng phí và chủ động xử lý khi sản phẩm gặp vấn đề. 

Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi từ nguyên nhân, dấu hiệu, mức độ nguy hiểm đến hướng xử lý và phòng tránh đúng cách.

Vì sao đông trùng hạ thảo bị mốc?

Đông trùng hạ thảo dù là loại tự nuôi trồng hay thu hoạch tự nhiên đều có cấu trúc hữu cơ nên rất dễ bị vi sinh vật tấn công nếu không được kiểm soát đúng cách. Có bốn nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng mốc:

• Quy trình nuôi trồng và sản xuất không đảm bảo

Nếu trong giai đoạn nuôi cấy, khu vực sản xuất có độ ẩm cao, luồng khí không được lọc bụi hoặc thiếu hệ thống kiểm soát nấm khuẩn thì bào tử mốc rất dễ phát triển. 

Từ tường, kệ, máy tạo ẩm cho đến thiết bị làm lạnh đều có thể trở thành ổ chứa vi sinh, sau đó xâm nhập vào hộp nuôi trùng. Thậm chí, một số vật liệu xây dựng có chứa carbon cũng có thể là nguồn nuôi dưỡng nấm mốc nếu môi trường không được xử lý kỹ.

• Công đoạn sấy và đóng gói chưa đạt chuẩn: 

Đông trùng hạ thảo sau khi thu hoạch cần được sấy hoặc cấp đông khô ở mức độ phù hợp. Nếu sản phẩm còn giữ lại độ ẩm quá cao hoặc đóng gói khi chưa nguội hoàn toàn, hơi nước sẽ tích tụ bên trong, tạo điều kiện cho nấm mốc sinh sôi theo thời gian.

• Ảnh hưởng từ điều kiện bảo quản sau khi mua

Ngay cả khi sản phẩm đạt chuẩn, người dùng bảo quản sai cách vẫn có thể khiến đông trùng hạ thảo bị mốc. Để sản phẩm ở nơi ẩm, ánh nắng chiếu trực tiếp, dùng hộp đậy không kín hoặc mở ra nhiều lần mà không đóng lại kỹ đều tạo môi trường thuận lợi cho nấm mốc phát triển.

• Thời tiết và độ ẩm môi trường tự nhiên

Những khu vực có khí hậu nóng ẩm, đặc biệt là miền Bắc và miền Nam Việt Nam vào mùa mưa, khiến độ ẩm không khí tăng cao. Nếu không có túi hút ẩm, tủ bảo quản hoặc hộp kín, đông trùng hạ thảo sẽ hấp thụ hơi nước từ môi trường và nhanh chóng bị mốc.

Hiểu được nguyên nhân chỉ là bước đầu để phòng tránh, nhưng điều quan trọng hơn là phát hiện sản phẩm hỏng càng sớm càng tốt. Nếu không kịp thời nhận diện, người dùng rất dễ nhầm lẫn giữa đông trùng hạ thảo đạt chuẩn và loại đã nhiễm khuẩn. 

Vì vậy, ở phần tiếp theo chúng ta sẽ đi vào cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc một cách chi tiết hơn

Cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc

Để nhận biết đông trùng hạ thảo có bị mốc hay không cũng không quá khó nếu bạn quan sát kỹ bằng mắt, mũi và chú ý hơn trong lúc pha chế. 

Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất/cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc:

Thay đổi về màu sắc

Đông trùng hạ thảo đạt chuẩn thường có màu vàng cam hoặc vàng nâu đặc trưng. Khi bị mốc, thân và ngọn dễ xuất hiện:

• Các đốm trắng, xanh rêu hoặc xám loang lổ
• Vết sẫm màu, xỉn đen hoặc chuyển nâu bất thường
• Phần đầu hoặc thân có mảng màu lạ, kém tươi, thiếu độ bóng

Mùi khác thường

Đông trùng hạ thảo tốt có mùi thơm nhẹ tự nhiên. Nếu sản phẩm bốc mùi ẩm, chua, hăng hoặc ngai ngái; có mùi giống thực phẩm để lâu ngày thì đó là dấu hiệu điển hình của nấm mốc và vi sinh vật phát triển.

Bề mặt xuất hiện mảng hoặc lông mốc

Khi quan sát kỹ, bạn có thể thấy:

• Các lớp phấn trắng bám trên thân
• Lớp lông mảnh màu trắng xám, nâu hoặc xanh
• Đốm mốc li ti hoặc mảng mốc dạng bột phủ xung quanh

Những dấu hiệu này thường thấy ở cả đông trùng hạ thảo khô và tươi nếu bị nhiễm ẩm.

Kết cấu thay đổi

Đông trùng hạ thảo khi bị mốc thường sẽ: 

• Mềm nhũn, ỉu hoặc dễ gãy vụn
• Mất độ giòn (với loại khô)
• Thân thảo dễ tách lớp hoặc rã ra khi cầm

Mùi và vị khi pha, ngâm hoặc chế biến

Ngoài những dấu hiệu trên, cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc còn có trong lúc hãm hoặc nấu:

• Nước ngâm có màu đục lạ, có cặn nổi
• Hương thơm giảm mạnh hoặc biến dạng thành mùi khó chịu
• Có vị chua, tanh, hăng hoặc ngái khi nếm thử

Với trường hợp nghi ngờ, bạn có thể thử đốt 1 đoạn nhỏ,nếu có mùi ẩm khét, khói nặng và khó chịu thì khả năng cao là đã bị mốc.

Chỉ cần phát hiện một trong những dấu hiệu trên, bạn nên dừng sử dụng ngay để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe. Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào mức độ nguy hiểm và cách xử lý khi gặp phải đông trùng hạ thảo mốc.

Đông trùng hạ thảo bị mốc có dùng được không?

Câu trả lời ngắn gọn là không nên sử dụng đông trùng hạ thảo đã bị mốc, vì rủi ro sức khỏe luôn cao hơn lợi ích. Dù tình trạng mốc nhẹ hay nặng, sản phẩm đều có nguy cơ bị vi sinh vật xâm nhập, ảnh hưởng đến chất lượng và an toàn của người dùng.

Khi nấm mốc phát triển trên đông trùng hạ thảo, chúng sẽ tiêu thụ dần các hoạt chất quý như cordycepin, adenosine, vitamin và acid amin. Điều đó khiến sản phẩm không còn giá trị bồi bổ, thậm chí trở thành xác thảo dược không còn công dụng.

Cạnh đó, khi đông trùng hạ thảo bị mốc có thể sản sinh ra nhiều độc tố gây ra rối loạn tiêu hóa, dị ứng, nổi mẩn, khó thở. Một số trường hợp dùng lâu ngày có thể ảnh hưởng đến gan, thận và hệ miễn dịch. Nặng hơn có thể gây ngộ độc, suy tim hoặc tổn thương lâu dài.

Trong một số trường hợp rất sớm, chẳng hạn chỉ xuất hiện chấm mốc nhỏ trên bề mặt sản phẩm khô, nhiều người nghĩ rằng có thể cạo bỏ hoặc phơi lại để tiếp tục dùng. Tuy nhiên thực tế, sợi nấm có thể đã lan sâu vào bên trong và không thể loại bỏ hoàn toàn bằng các biện pháp thủ công.

Và trường hợp mốc lan rộng, đổi màu, bốc mùi lạ hoặc có lớp phấn mịn thì tuyệt đối không nên tận dụng.

Chỉ khi sản phẩm mới chớm mốc ở mức độ rất nhẹ (dưới 5% bề mặt, không có mùi lạ, chưa đổi cấu trúc) và được chuyên gia hướng dẫn cách xử lý đúng cách thì mới cân nhắc tận dụng. Tuy nhiên, hầu hết người dùng không có đủ điều kiện để đánh giá chính xác nên giải pháp an toàn nhất vẫn là ngưng sử dụng hoàn toàn.

Có thể bạn quan tâm: Đông trùng hạ thảo nhân tạo là gì? Có tốt như loại tự nhiên?

Cách xử lý khi phát hiện đông trùng hạ thảo bị mốc

Khi thấy đông trùng hạ thảo xuất hiện dấu hiệu mốc, việc đầu tiên không phải là tìm cách tận dụng ngay mà là đánh giá mức độ nhiễm mốc và ưu tiên yếu tố an toàn sức khỏe. Dưới đây là một số hướng xử lý thường được áp dụng, nhưng bạn cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định sử dụng lại.

Kiểm tra mức độ hư hỏng

Hãy quan sát màu sắc, mùi và bề mặt sản phẩm:

• Mốc nhẹ (dưới 5%): Xuất hiện vài đốm nhỏ, chưa lan rộng, chưa có mùi khó chịu.
• Mốc nặng (trên 5%): Có mảng trắng, xanh, xám hoặc đen rõ rệt, kèm mùi ẩm, tanh, chua hoặc hăng.

Với trường hợp mốc lan rộng, đổi màu hoặc bốc mùi lạ, nên loại bỏ hoàn toàn thay vì cố gắng xử lý.

Cắt bỏ hoặc tách phần bị mốc (chỉ áp dụng với trường hợp rất nhẹ)

Nếu sản phẩm chỉ mới xuất hiện vài đốm mốc nhỏ, bạn có thể:

• Tách riêng ngay khỏi hộp hoặc túi bảo quản
• Loại bỏ những phần mốc để tránh lây lan
• Tuyệt đối không để chung với phần còn lại

Tuy nhiên, điều này chỉ mang tính tạm thời, không đảm bảo an toàn tuyệt đối vì sợi nấm có thể đã xâm nhập sâu bên trong.

Khử khuẩn cho phần chưa bị ảnh hưởng

Một số người lựa chọn xử lý bằng cách:

• Rửa nhanh bằng nước muối loãng
• Trụng nước nóng ở nhiệt độ phù hợp (65–70°C với loại khô, 100°C với loại tươi)
• Phơi hoặc sấy lại ở điều kiện khô ráo

Lưu ý: Những cách này chỉ mang tính tham khảo, không đảm bảo loại bỏ hoàn toàn độc tố vi nấm nếu đã xâm nhập.

Sấy khô và bảo quản lại (nếu được chuyên gia hướng dẫn)

Trong trường hợp sản phẩm được xác định còn sử dụng được, bạn có thể:

• Phơi dưới bóng râm hoặc sấy đến khi khô hoàn toàn
• Đóng kín trong lọ thủy tinh hoặc túi hút chân không
• Bảo quản nơi thoáng, không ẩm, tránh ánh nắng trực tiếp

Tuy nhiên, không nên tự xử lý nếu không có kiến thức chuyên môn, vì việc cứu sai cách có thể khiến độc tố lan rộng hơn.

Ưu tiên loại bỏ hoặc nhờ chuyên gia đánh giá

Dù cho biết cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc và  có cách xử lý chúng, nhưng các tổ chức và chuyên gia sức khỏe đều khuyến cáo không nên tái sử dụng sản phẩm bị mốc, ngay cả ở mức độ nhẹ. Lý do là độc tố của vi nấm có thể không nhìn thấy bằng mắt thường và không bị loại bỏ hoàn toàn bằng nhiệt hay nước muối.

Nếu sản phẩm có giá trị cao hoặc bạn chưa chắc chắn về tình trạng hư hỏng, hãy:

• Liên hệ nơi mua để được kiểm tra hoặc đổi trả
• Nhờ chuyên gia hoặc cơ sở kiểm nghiệm hỗ trợ đánh giá

Cách bảo quản đông trùng hạ thảo tránh bị mốc

Đông trùng hạ thảo rất dễ nhiễm ẩm, mất dưỡng chất hoặc bị vi sinh vật tấn công nếu bảo quản sai cách. Vì vậy, ngay từ khi mua về, bạn cần có phương pháp xử lý phù hợp để giữ trọn giá trị sản phẩm và ngăn ngừa nấm mốc hình thành.

Đối với đông trùng hạ thảo tươi

• Giữ lạnh đúng cách

Nếu mua ít và dùng trong thời gian ngắn, bạn có thể cho đông trùng hạ thảo tươi vào lọ hoặc hộp thủy tinh đậy kín rồi cất trong ngăn mát tủ lạnh. Thời gian sử dụng tối ưu khoảng 10–14 ngày. Không nên để gần thực phẩm tươi sống để hạn chế vi khuẩn xâm nhập.

• Bảo quản bằng túi hút chân không

Với số lượng nhiều hơn, hãy chia đông trùng hạ thảo thành từng phần nhỏ, cho vào túi nilon sạch rồi hút chân không. Sau đó đặt ở ngăn mát (3–5°C). Cách này giúp bảo quản đến khoảng một tháng mà không lo ẩm mốc.

• Sấy khô khi không dùng ngay

Nếu không thể dùng hết trong thời gian ngắn, bạn có thể sấy khô bằng máy sấy chuyên dụng để giảm độ ẩm xuống mức an toàn. Thành phẩm nên được cho vào hũ thủy tinh hoặc túi kín và để nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp.

• Ngâm rượu hoặc mật ong để bảo quản dài ngày

Ngâm đông trùng hạ thảo tươi với rượu trắng hoặc mật ong nguyên chất cũng là cách bảo quản hiệu quả, vừa giữ dưỡng chất vừa giúp sử dụng thuận tiện. Rượu nên dùng loại từ 40 độ trở lên, mật ong nên là loại nguyên chất để tránh lên men.

Đối với đông trùng hạ thảo khô

• Đóng kín và tránh độ ẩm

Đông trùng hạ thảo khô sau khi mua về nên được cho vào túi hút chân không hoặc hũ thủy tinh có nắp kín. Bên trong có thể đặt thêm gói hút ẩm để ngăn hơi nước xâm nhập. Đặt ở nơi khô ráo, thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp và nguồn nhiệt cao.

• Hạn chế mở nắp nhiều lần

Mỗi lần mở hộp dễ khiến hơi nước bên ngoài đọng vào sản phẩm, tạo điều kiện sinh nấm mốc. Bạn nên chia thành những phần nhỏ để tiện sử dụng, không phải mở toàn bộ hũ hoặc túi.

• Kiểm tra định kỳ

Dù đã được làm khô, đông trùng hạ thảo khô vẫn có nguy cơ hút ẩm nếu để cạnh nơi ẩm thấp hoặc tủ lạnh không đủ kín. Thỉnh thoảng hãy quan sát màu sắc, mùi và bề mặt sản phẩm để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.

Kết

Nắm rõ cách nhận biết đông trùng hạ thảo bị mốc sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc lựa chọn, bảo quản và sử dụng các chế phẩm từ dược liệu quý này. Quan trọng nhất là không tiếc của, không tận dụng những sản phẩm đã xuất hiện dấu hiệu mốc dù ở mức độ nhẹ, vì rủi ro sức khỏe luôn cao hơn lợi ích.

Nếu bạn quan tâm đến thực phẩm dưỡng sinh, thói quen sống lành mạnh và các kiến thức chăm sóc sức khỏe tự nhiên, hãy theo dõi Yersin Farm để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về sống xanh, bảo vệ cơ thể từ gốc và sử dụng thảo dược đúng cách.